L'Emprima Guerra mundiala, er numnada la Guerra gronda, ha durà dal 1914 al 1918. Ils 31 da fanadur 1914 ha il Cussegl federal alarmà l’armada e proclamà il prim d’avust la mobilisaziun generala. Ni ils organs politics e militars ni la populaziun svizra n’eran preparads per ina guerra pli lunga e l’armada era instruida ultra da quai malamain. Al Pass Umbrail fascheva la guardia da cunfin servetsch en proxima vischinanza da la front da guerra tranter l’Austria e l’Italia. Ma er ils aspects economics e socials n’èn betg stads main deplorabels che quels militars. [Tenor e-lir].